Αν δεν είσαι νέος/α στην οδήγηση, το πιο πιθανό είναι ότι για σένα το παρκάρισμα πια είναι μία μηχανική διαδικασία. Αλλά όπως και να το κάνεις, είναι μία στιγμή αλληλεπίδρασης με τους οδηγούς και πεζούς γύρω σου, και ξέρεις πώς πάνε αυτά. Ξεκινάς, λοιπόν, πάντα, με alarm. Αυτό το κουμπάκι είναι πολύ φίλος σου. Πας να ξεκινήσεις τις μανούβρες, αλλά πριν φτάσει το χέρι σου από το alarm στις ταχύτητες, κάτι το οδηγεί στο ραδιόφωνο. Καλά, τώρα βρήκες να αλλάξεις σταθμό; Α όχι, χαμηλώνεις την ένταση! Από πού κι ως πού αυτό βοηθάει στη διαδικασία του παρκαρίσματος; Χρειάζεσαι τα αυτιά σου για να κάνεις οπισθογωνία; Αμέ!
Δεν είσαι περιεργάκι. Όταν, ασυναίσθητα, χαμηλώνεις τη μουσική πριν παρκάρεις, το κάνεις γιατί στο ζήτησε ο εγκέφαλός σου.
Η προσοχή σου έχει και τα όριά της
Το ξέρουμε ότι μπορείς να στείλεις 10 email ενώ μιλάς στο τηλέφωνο, να φτιάξεις λίστα σουπερμάρκετ ενώ βράζεις αυγά, να αλλάξεις πάνα ενώ είσαι σε video call και γενικότερα ότι είσαι αυθεντία στο multitasking, αλλά, πρακτικά, το multitasking δεν υφίσταται. Η επεξεργαστική δύναμη του μυαλού σου έχει κάποια όρια, δυστυχώς. Ναι, μπορεί να εναλλάσει την προσοχή σου σε διαφορετικές δραστηριότητες (πάνα - conference - πάνα - conference κλπ) ακόμα και σε κλάσματα του δευτερολέπτου αν είσαι στις καλές σου, αλλά δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε πολλά πράγματα ταυτόχρονα.
Ούτε είναι τόσο εύκολο να δώσεις εντολή στον εγκέφαλο τύπου «μην δώσεις προσοχή σε αυτό, δώσε σε αυτό», το αντίστροφο πετυχαίνεις μάλλον! Όταν ακούς ραδιόφωνο, για παράδειγμα, είτε το θες είτε όχι, ο εγκέφαλός σου θέλει να το επεξεργαστεί. Θα σκρινάρει τους ήχους που θα ακούσεις, τις λέξεις, τις φράσεις κ.ο.κ.
Κι εκεί που ακούς ραδιόφωνο, λοιπόν, έρχεται μία νέα δραστηριότητα που πρέπει να επεξεργαστεί ο εγκέφαλός σου. Μία απαιτητική πράξη για τον εγκέφαλό σου, κι αυτό δεν έχει να κάνει με τα skills σου ή με τα χρόνια στο τιμόνι. Από τη στιγμή που ξεκινά η διαδικασία παρκαρίσματος, ασυναίσθητα, ο εγκέφαλός σου παίρνει το μήνυμα και στρέφει την προσοχή σου εκεί. Κι αν δει ότι δεν έχει την προσοχή σου 100%, σου ζητάει να κλείσεις ένα από τα άλλα ερεθίσματα που δέχεσαι, για να έχει αρκετή επεξεργαστική δύναμη να εκτελέσει τη νέα δραστηριότητα. Και το πιο εύκολο ερέθισμα για να αποκλείσεις εκείνη τη στιγμή είναι ο ήχος, δηλαδή το ραδιόφωνο.
Το ίδιο συμβαίνει και όταν ψάχνεις να βρεις μία διεύθυνση ή όταν έχεις χαθεί. Ασυναίσθητα χαμηλώνεις τον ήχο ή κλείνεις το ραδιόφωνο, ακόμη κι αν είσαι μόνος/η σου.
Τι ακριβώς συμβαίνει στο μυαλουδάκι σου;
Ο εγκέφαλός σου επεξεργάζεται τις πληροφορίες του περιβάλλοντός σου μέσα από 5 βασικά αισθητικά συστήματα: γεύση, ακοή, όσφρηση, αφή, όραση, τα γνωστά! Κάθε σύστημα έχει τους αισθητήρες του, δηλαδή τους υποδοχείς που ανιχνεύουν τις πληροφορίες του περιβάλλοντος, και τα αντίστοιχα νεύρα που μεταφέρουν αυτές τις πληροφορίες στο κεντρικό σύστημα. Ο εγκέφαλος λοιπόν, ένα βασικό μέρος του κεντρικού συστήματος, συνδυάζει όλες τις πληροφορίες και αποφασίζει πώς θα προχωρήσει ("encoding").
Πώς βάζεις εσύ προτεραιότητες με τα to dos της ημέρας σου; Κάτι τέτοιο κάνει και ο εγκέφαλός σου, όλη την ώρα! Είναι διαρκώς σε εγρήγορση. Αξιολογεί ποια είναι η πιο σημαντική δραστηριότητα, δηλαδή αυτή στην οποία πρέπει να είσαι περισσότερο συγκεντρωμένος, και ποια είναι δευτερεύουσα.
Ο εγκέφαλός σου μειώνει την ένταση για να συγκεντρωθείς αλλού!
Σε μελέτη που έγινε στη Σουηδία με 32 συμμετέχοντες, μέσω απεικόνισης MRI, οι ερευνητές απέδειξαν ότι ο εγκέφαλός σου, στην πράξη, κατευθύνει την προσοχή σου όταν πρέπει να συγκεντρωθείς σε κάτι.
Δεν θα μπούμε σε λεπτομέρειες (υπάρχουν εδώ), αλλά ουσιαστικά όταν ο συμμετέχοντας έπρεπε να συγκεντρωθεί σε μία οπτική άσκηση, δηλαδή να ενεργοποιήσει το σύστημα της όρασης, αυτόματα μειώθηκε η ανταπόκριση των νεύρων του συστήματος ακοής.
Τι σημαίνει αυτό; Αν είσαι από τους τύπους που μπορούν να δουλέψουν ό,τι κι αν παίζει γύρω τους, τρυπάνια στον τρίτο, κυνηγητό στο δίπλα δωμάτιο, μπάλα στην τηλεόραση κ.ο.κ., τότε ο εγκέφαλός σου έχει εξασκηθεί και κάνει καλή δουλίτσα, μπορεί να μπλοκάρει, μέχρι ένα σημείο τουλάχιστον, τα ακουστικά ερεθίσματα για να σε διευκολύνει να συγκεντρωθείς εκεί που πρέπει. Αν όμως η δική του προτεραιοποίηση δεν είναι αρκετή, σε παρακινεί να μπλοκάρεις εσύ τα εξωτερικά ερεθίσματα.
Μπορείς να μοιράσεις την προσοχή σου στο τηλέφωνο και στην οδήγηση;
Ακριβώς για τον ίδιο λόγο, δεν είναι καθόλου καλή ιδέα να μιλάς στο τηλέφωνο ενώ οδηγείς. Handsfree, Bluetooth, walkie talkie, δεν έχει σημασία. Η δραστηριότητα της συνομιλίας στο τηλέφωνο, τρώει μέρος από την προσοχή σου.
«Το να κατευθύνεις την προσοχή σου στο να ακούς (δηλαδή να μιλάς στο τηλέφωνο), ουσιαστικά κλείνει ή περιορίζει την είσοδο ερεθισμάτων στο οπτικοακουστικό τμήμα του εγκεφάλου», γράφει ο Steven Yantis, καθηγητής του Τμήματος Ψυχολογικών και Εγκεφαλικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins.
Όταν η προσοχή σου στρέφεται σε μία λειτουργία ή δραστηριότητα, για παράδειγμα στο να μιλάς στο τηλέφωνο, αναγκαστικά μειώνει μέρος της προσοχής σε μία άλλη λειτουργία, όπως για παράδειγμα η οδήγηση.
Και ο λόγος που μία συνομιλία στο τηλέφωνο είναι πιο επικίνδυνη από μία συνομιλία με τον συνοδηγό, είναι επειδή ο συνοδηγός βλέπει τον δρόμο και αντιλαμβάνεται πότε πρέπει να διακόψει για να μη σου αποσπάσει την προσοχή και για να συγκεντρωθείς στην οδήγηση. Ο συνομιλητής σου στο τηλέφωνο δεν έχει εικόνα!
Είναι οκ να ακούς μουσική ενώ οδηγείς;
Φυσικά. Και εδώ έχουν γίνει πολλές έρευνες, οι οποίες καταλήγουν ότι, ναι, κάποια τραγούδια είναι επικίνδυνα για την οδήγηση, ειδικά όταν είναι στο φουλ η ένταση, αλλά η μουσική μπορεί να φέρει και το αντίστροφο αποτέλεσμα: ηρεμία και άρα πιο συγκεντρωμένη οδήγηση! Τα ιδανικά τραγούδια, λένε, είναι αυτά που έχουν ταχύτητα 60 με 80 beats per minute (BPM), όσα δηλαδή και η καρδιά σου.
Φυσικά, δεν μπορείς να φιλτράρεις τη μουσική με βάση τα beats per minute, και βασικά σκοπός είναι να ακούς τη μουσική που σε χαλαρώνει –απλώς προσπάθησε να είναι η ένταση σε λογικά πλαίσια, μην εξαφανίζεσαι σε συναυλία των System of a Down ενώ οδηγείς, παρακαλούμε. Το κλειδί λοιπόν είναι να ακούς τα σημάδια που σου δίνει ο εγκέφαλός σου. Θέλει να χαμηλώσεις όταν ψάχνεις μία στροφή; Όταν κάνεις οπισθογωνία; Όταν αλλάζεις λωρίδα; Χωρίς κανέναν λόγο; Εμπιστεύσου τον!
